Szerszy obraz potrzeb osób z niepełnosprawnościami

Ostatni spis powszechny (Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2021) dał możliwość określenia się osobom z niepełnosprawnościami nie tylko przez pryzmat orzeczeń, ale biologicznych ograniczeń ich sprawności. Z zebranych danych wynika, że na Mazowszu mieszka ponad 674 tys. osób z niepełnosprawnościami. To 12,2 proc. ogółu mieszkańców naszego województwa! Część z tych osób – 311,9 tys. – to osoby, które zadeklarowały niepełnosprawność tylko jako biologiczną. Osoby z niepełnosprawnością prawną (czyli z orzeczeniami) to 362,4 tys. mieszkańców. W porównaniu do danych z poprzedniego spisu (2011 r.) liczba mieszkańców z niepełnosprawnościami zwiększyła się w naszym województwie o 158,5 tys. osób.

– Coraz więcej osób z niepełnosprawnościami widocznych jest w przestrzeni publicznej, bo wszyscy bardziej dbamy o to, by ta przestrzeń była dostępna. Niestety, wizerunek osoby z niepełnosprawnościami – pomimo wielu kampanii społecznych, ich aktywności publicznej – jest nadal daleki od ideału. Część mieszkańców Mazowsza w dalszym ciągu postrzega je jako osoby nieradzące sobie w codziennym funkcjonowaniu. A czasem wystarczy zmiana perspektywy. Tak, osoba z niepełnosprawnością boryka się z czymś, co może ją ograniczać, ale to nie powinno eliminować jej z życia społecznego. Warto wtedy popatrzeć, jakich rozwiązań potrzebuje, by mogła z godnością uczyć się, pracować, po prostu żyć – zauważył Adam Struzik, marszałek województwa mazowieckiego.

Sejmik Osób Niepełnosprawnych

Tegoroczne wydarzenie zorganizowane było z myślą o samych osobach z niepełnosprawnościami, ale też o społecznikach, przedstawicielach organizacji pozarządowych, członkach wojewódzkich i powiatowych społecznych rad do spraw osób niepełnosprawnych, samorządowcach reprezentujących mazowieckie powiaty i gminy oraz przedstawicieli organizacji zrzeszających pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnościami.

– Osoby z niepełnosprawnościami to grupa liczna, bardzo różnorodna – bo różne są niepełnosprawności, ale łączy nas jedna potrzeba: jak największego współuczestniczenia w życiu publicznym. Dlatego wróciliśmy z organizacją sejmiku, który ma być miejscem na dyskusję, na rekomendacje, rozmowy o tym, co ułatwi funkcjonowanie osób z niepełnosprawnościami na Mazowszu. Chcieliśmy pokazać zarówno tym osobom, jak i przedstawicielom organizacji i instytucji działających na rzecz osób z niepełnosprawnościami, jakie są możliwości aktywizacji zawodowej i społecznej tej grupy – mówił Artur Świercz, pełnomocnik zarządu województwa mazowieckiego do spraw osób niepełnosprawnych.

Likwidacje barier – nie tylko tych widocznych

Co roku samorząd województwa ma do dyspozycji środki z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, które przeznaczone są m.in. na dofinansowanie robót budowlanych obiektów, które służą rehabilitacji społecznej i zawodowej osób z niepełnosprawnościami, na dofinansowanie tworzenia i działania zakładów aktywności zawodowej oraz na zlecanie zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej organizacjom pozarządowym. Dodatkowo od 2020 roku samorząd województwa przekazuje z własnych środków dofinansowanie na część tych działań.

W tym roku środki, nad podziałem których obradowali radni województwa, to aż 24 mln zł. Jak dotychczas największą część, bo ponad 13 mln zł – stanowi pula przeznaczona na działalność zakładów aktywności zawodowej, na które radni zdecydowali przeznaczyć większe środki niż wynikałoby z algorytmu. Taka decyzja była konieczna, by chronić te miejsca przed wysoką inflacją i zwiększyć ich konkurencyjność. Chodzi przecież o stworzenie warunków zatrudnienia dla osób, które nie zawsze od razu odnajdą się na otwartym rynku pracy.

Niepełnosprawność jest drugą przyczyną bierności zawodowej, w grupie osób zaliczonych do stopnia niepełnosprawności, wśród których 86 proc. to osoby niepracujące (przy czym znaczna grupa to osoby w wieku 60 lat i więcej), największy odsetek osób niepracujących jest wśród dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną (97 proc.) oraz całościowymi zaburzeniami rozwojowymi (96 proc.). Dlatego samorząd województwa tylko w tym roku przeznaczył ponad 16 mln zł na działalność zakładów aktywności zawodowej (z czego przeszło 3 mln zł to dodatkowe środki z budżetu Mazowsza, a ponad 13 mln zł to przyznane Mazowszu środki z PFRON).

– Co roku radni przeznaczają środki na wsparcie ważnych inicjatyw m.in. szkolenia, kursy, warsztaty aktywizujące społecznie i zawodowo osoby z niepełnosprawnościami. Ci, którzy ostatecznie są objęci wsparciem, mogą np. korzystać z pomocy na etapie poszukiwania pracy. W ten sposób możliwe jest m.in. doradztwo prawne, psychologiczne nie tylko dla osób z niepełnosprawnościami, ale też ich rodzin i opiekunów. Zadania są różne, a my doceniamy fakt, że zajmują się tym organizacje pozarządowe, które najczęściej są bliżej tematu, znają dobrze potrzeby osób z niepełnosprawnościami – podkreślał Aleksander Kornatowski, dyrektor MCPS.

Ponad 6,2 mln zł w tym roku przeznaczono na prace budowlane w obiektach, które służą rehabilitacji społecznej i zawodowej osób z niepełnosprawnościami.

– Dążąc do eliminacji barier zarówno finansowych, jak i mentalnych, społecznych dajemy wyraz naszej inkluzywności, wskazując przy tym dobry kierunek realizacji praw osób z niepełnosprawnościami, zgodnie z zapisami konwencji ONZ – powiedział Artur Świercz.

Pełnomocnik województwa mazowieckiego ds. osób niepełnosprawnych zaznaczył, jak ważne jest uwzględnianie odpowiednich zapisów dotyczących osób ze szczególnymi potrzebami w opisach przedmiotów zamówienia konferencji, szkoleń, wydarzeń promocyjnych, ale też zamówień, które zakładają uniwersalne projektowanie; zapisy w umowach wiążące firmy i organizacje pozarządowe do stosowania ustawy.

– Wsparcie dla osób z niepełnosprawnością jest bardzo ważne. Dzięki współpracy z instytucjami i ngo’sami tworzymy razem rozwiązania, które wpisują się w potrzeby osób z niepełnosprawnościami. Jako samorząd województwa robimy bardzo dużo, ale potrzebne są jeszcze systemowe rozwiązania zawarte w ustawach – podkreśla radna województwa mazowieckiego Anna Brzezińska.

Usługi społeczne dopasowane do potrzeb

Prawo do niezależnego, samodzielnego i aktywnego życia, bez dyskryminacji – to podstawy zapisane w Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych. Kwestię rozwiązań dla osób z niepełnosprawnościami reguluje wiele aktów prawnych, ale nic nie zastąpi wrażliwości i zrozumienia, że zgodnie z obecnymi standardami rząd i samorządy powinny tak organizować usługi społeczne dla swoich mieszkańców, by tworzyć równe szanse dla wszystkich i zwiększać ich zdolność do pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Usługi powinny być pomyślane tak, żeby osoby, które potrzebują wsparcia do samodzielnego życia, otrzymywały je, a te, które wymagają opieki innych – mogły jak najdłużej liczyć na pomoc w miejscu swojego zamieszkania.

– Jestem dumny z tego, że w tej kadencji Sejmiku Mazowsza zrobiliśmy bardzo duży krok w kierunku aktywizacji osób z niepełnosprawnościami. Różne nasze propozycje na wypoczynek, rekreacje, sport i kulturę poprawiły życie, komfort i bezpieczeństwo osób z niepełnosprawnościami i dały wytchnienie opiekunom, którzy ponoszą często największe obciążenia i wyrzeczenia – wskazał radny województwa mazowieckiego Piotr Kandyba.

Jak zaznaczyła w swoim wystąpieniu dr Joanna Lizut z Uczelni Korczaka, deinstytucjonalizacja prezentowana jest przede wszystkim jako alternatywa dla działania i organizowania wsparcia w systemie polityki społecznej opartego na funkcjonowaniu dużych, publicznych instytucji. Kierunek i charakter tych zmian może jednak przybierać różne formy, ma szerszy kontekst i znaczenie.

Podczas sejmiku nie zabrakło więc rozmów o tym, jak organizować usługi społeczne, ale też jak je finansować. O różnych możliwościach – środkach z budżetu województwa, środkach unijnych oraz z PFRON, mówili podczas swoich paneli przedstawiciele Mazowieckiego Centrum Polityki Społecznej, Mazowieckiej Jednostki Wdrażania Programów Unijnych oraz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

– Takie wydarzenia jak dzisiejszy sejmik są potrzebne, by wysłuchać się wzajemnie. Zobaczyć możliwości, ale też dostrzegać zagrożenia i móc z nowymi spostrzeżeniami pracować nad zmianami, które pozwolą zwiększyć aktywność społeczną osób z niepełnosprawnościami – podsumował Artur Świercz.

Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego