Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan: „Rosjanie w miastach guberni warszawskiej w latach 1864-1915”

W dniach 18-25 stycznia 2021 r. obchodzimy Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan. W tym roku odbywa się on pod hasłem „Trwajcie w mojej miłości, a przyniesiecie obfity owoc”. Jest to szczególny czas, gdy chrześcijanie różnych wyznań (katolicy, prawosławni, protestanci) spotykają się, by wspólnie się modlić, poznawać i dążyć do pokonywania narosłych latami barier.

Na ten czas chcemy zaproponować ciekawą lekturę – książkę Piotra Wysockiego pt. „Rosjanie w miastach guberni warszawskiej w latach 1864-1915”. Nie jest to może typowa lektura do poduszki, a raczej solidna monografia ukazująca codzienność Rosjan, którzy żyli na polskich ziemiach w czasach zaborów.

Przypomnijmy, że w 1864 r., po upadku Powstania Styczniowego, zrywu Polaków pragnących odzyskać niepodległość, car Aleksander II ograniczył znacznie swobody Polaków w zaborze rosyjskim. W tym czasie do Królestwa Polskiego przyjechało wielu Rosjan – zarówno wojskowych, jak i urzędników, a wraz z nimi całe rodziny. Przebywali oni na ziemiach polskich aż do 1915 r., kiedy to nastąpiła ewakuacja Rosjan, w związku z trwającą Wielką Wojną. Autor skupił się na obszarze guberni warszawskiej – centralnej guberni Królestwa Polskiego (zabór rosyjski), a w szczególności na miastach powiatowych guberni, do których zaliczamy: Błonie, Gostynin, Grójec, Kutno, Łowicz, Nieszawę, Mińsk Mazowiecki, Płońsk, Pułtusk, Radzymin, Skierniewice, Sochaczew, Nowy Dwór i Włocławek. W książce znalazły się także odwołania do kilku innych miejscowości czy wsi, m.in.: Kolonia Aleksandryjska (dziś Stanisławowo), Aleksandrów Pograniczny (dziś Aleksandrów Kujawski), Ciechocinek, Warka, Grodzisk Mazowiecki, Pruszków (Tworki), Gąbin, Mszczonów, Żyrardów czy Kałuszyn. Pominięta została natomiast Warszawa, gdyż miasto to – stolica guberni – rządziło się zupełnie innymi prawami niż prowincja. Inaczej też wyglądało tam życie ludzi, głównie rosyjskich elit.

Książka „Rosjanie w miastach guberni warszawskiej w latach 1864-1915” przedstawia życie codzienne rosyjskich żołnierzy, urzędników, w tym nauczycieli, oraz ich rodzin. Spoglądamy na zaborcę z zupełnie innej strony niż na lekcji historii. Dowiadujemy się na czym polegała praca Rosjan, jakie stanowiska najczęściej zajmowali, jaką otrzymywali pensję i na co mogli sobie za te pieniądze pozwolić. Poznajemy konkretnych ludzi – niektórzy z nich to zaangażowani rusyfikatorzy, donosiciele, inni bardzo solidni i uczciwi, chętni do pomocy sąsiedzi Polaków. Nie zapominajmy bowiem, że Rosjanie, żyjąc przez wiele lat obok Polaków, często zawierali z nimi przyjaźnie, a nawet zakładali mieszane rodziny. Autor ukazuje nam także rosyjskie rodziny, ich zwyczaje, zajęcia, czas wolny, święta i uroczystości. Pamiętajmy, że w znakomitej większości byli to ludzie wyznania prawosławnego. Przeczytamy więc o budowanych dla nich cerkwiach, czy to domowych (zaaranżowanych w zwykłych mieszkalnych budynkach), czy też odrębnych, pięknych świątyniach przenikniętych dymem kadzideł, oświetlonych blaskiem woskowych świec i wypełnionych śpiewem chóru. Wielu czytelników zdziwi pewnie fakt, że w ich rodzinnych miejscowościach była niegdyś prawosławna cerkiew. W niektórych miastach znajdziemy do dziś ślady obecności Rosjan.

Zarówno powstanie, jak i wydanie książki miało charakter ekumeniczny, choć nie było to z góry zamierzone. Książka napisana została przez katolika, a wydana przez Stowarzyszenie Bractwo Prawosławne świętych Cyryla i Metodego w Białymstoku. Zbierając materiały do pracy, autor poznał wielu wspaniałych prawosławnych ludzi, nawiązał przyjaźnie, które trwają do dziś. To właśnie społeczność prawosławna, głównie z okolic Białegostoku, przyczyniła się do wydania książki.

PIOTR WYSOCKI – ur. w 1985 r. w Łowiczu, doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, polonista, nauczyciel. Autor książki ” Cmentarz prawosławny w Łowiczu” (2013) oraz artykułów o życiu Rosjan na ziemiach polskich w czasie zaborów. Obronił pracę doktorską pt. ” Rosjanie w miastach guberni warszawskiej w latach 1864-1915″. Członek Łowickiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i Stowarzyszenie Historyczne im.10 Pułku Piechoty w Łowiczu. W 2013 r. odznaczony przez zwierzchnik Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego Metropolitę Sawę Orderem św. Równej Apostołom Marii Magdaleny III stopnia.

Fragment recenzji prof. Jacka Legiecia (UJK):
„Praca oparta została na imponującej wręcz bazie źródłowej. Warto podkreślić, że Autor wykorzystał wszystkie w zasadzie dostępne w kraju materiały archiwalne, a sposób ich wykorzystania świadczy o wysokich umiejętnościach warsztatowych, badawczych i językowych. Na uwagę zasługuje również znakomite wykorzystanie obszernego, a nie zawsze docenianego przez badaczy, materiału ikonograficznego. […] Na uwagę zasługuje dociekliwość badawcza, benedyktyńska wręcz cierpliwość w zbieraniu i analizowaniu źródeł, umiejętność wyciągania wniosków i formułowania syntetycznych podsumowań. Autor jasno prezentuje wyniki swoich badań, operując bogatym językiem i potoczystym stylem”.

Tytuł: Rosjanie w miastach guberni warszawskiej w latach 1864-1915
Autor: Piotr Wysocki
Wydawca: Stowarzyszenie Bractwo Prawosławne św. św. Cyryla i Metodego w Białymstoku
Liczba stron: 565

Po więcej informacji o książce zapraszamy na fanpage jej poświęcony na Facebooku: Rosjanie w miastach guberni warszawskiej w latach 1864-1915.

Tekst/Fot. w tekście Paulina Wysocka